وارنیش سدیم فلوراید

وارنیش سدیم فلوراید چیست؟

• تعریف علمی و ترکیب شیمیایی (NaF)

فلوراید یک ماده معدنی طبیعی است که در همه‌چیز از خاک و گیاهان گرفته تا ماهی‌ها و منابع طبیعی آب یافت می‌شود. این ماده در کنار کلسیم یکی از عناصری است که بدن ما از آن برای ساخت استخوان‌ها و دندان‌های محکم استفاده می‌کند.

اما فلوراید در انواع مختلفی وجود دارد. یکی از رایج‌ترین آن‌ها سدیم فلوراید است، زیرا به‌خوبی در آب حل می‌شود. به همین دلیل، این ترکیب یکی از پرکاربردترین شکل‌های فلوراید در تصفیه آب شهری و نیز در درمان‌های دندان‌پزشکی است.

وقتی سدیم فلوراید مستقیماً روی دندان‌ها استفاده می‌شود، به بازسازی مجدد (Remineralization) مینای ضعیف‌شده کمک کرده و ساختار سالم دندان را در برابر پوسیدگی مقاوم‌تر می‌کند.

وارنیش فلوراید شکلی بسیار غلیظ از فلوراید است که بر روی سطح دندان‌ها اعمال می‌شود. این ماده هنگام تماس با بزاق، سخت شده و لایه‌ای محافظ روی دندان‌ها ایجاد می‌کند. این لایه به پیشگیری از پوسیدگی دندان کمک کرده و بخش‌هایی را که در مراحل اولیه پوسیدگی قرار دارند، تقویت می‌کند. این روش یک درمان سریع و آسان است که برای محافظت از دندان‌ها و تقویت مینای آن‌ها به کار می‌رود.

• تاریخچه استفاده از فلوراید در دندان‌پزشکی

استفاده از فلوراید در دندان‌پزشکی به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد. در دهه‌ی ۱۹۰۰، پژوهشگران آمریکایی متوجه شدند افرادی که در مناطق دارای آب حاوی فلوراید طبیعی زندگی می‌کنند، پوسیدگی دندانی بسیار کمتری دارند. این کشف باعث شد در دهه‌ی ۱۹۴۰، فلوراید به آب آشامیدنی شهرها اضافه شود (برنامه‌ای که به آن Water Fluoridation می‌گویند).

پس از آن، شرکت‌های دندان‌پزشکی فلوراید را در خمیردندان، دهان‌شویه و ژل‌های تخصصی وارد کردند. در دهه‌ی ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰، وارنیش فلوراید معرفی شد تا دوز بالای فلوراید به‌صورت موضعی و ایمن روی دندان‌ها اعمال شود. امروزه فلوراید یکی از مؤثرترین و بی‌خطرترین عوامل شناخته‌شده برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان و بزرگسالان است.

• تفاوت وارنیش با ژل و فوم (دهان‌شویه‌های) فلوراید

در گذشته (و در واقع نه چندان دور)، بیشتر درمان‌های حرفه‌ای فلوراید که پس از جرم‌گیری دندان انجام می‌شد، به‌صورت فوم یا ژل فلوراید در داخل تری نرم مخصوص دندان‌ها بود. این تری چند دقیقه روی دندان‌ها قرار می‌گرفت، سپس فلوراید باقی‌مانده از دهان خارج می‌شد و معمولاً توصیه می‌کردند تا نیم ساعت یا بیشتر چیزی نخورید و نیاشامید. هدف این بود که فلوراید سطحی از روی دندان پاک نشود و مینای متخلخل دندان بتواند آن را تا حد ممکن جذب کند.

اما در روش وارنیش فلوراید، ماده به‌صورت چسب‌مانند مستقیماً به سطح دندان می‌چسبد و تا چند ساعت باقی می‌ماند. این ماده با قلم‌موی کوچک و به‌صورت تک‌تک روی دندان‌ها اعمال می‌شود. در بیشتر موارد محدودیت غذایی خاصی وجود ندارد؛ تنها توصیه می‌شود تا پایان روز مسواک نزنید تا فلوراید فرصت جذب کامل در مینای دندان را داشته باشد.

قبل از ادامه…

سدیم فلوراید از کجا بخرم؟

شرکت شهرشیمی محصول سدیم فلوراید گرید خوراکی صنعتی را به همراه آنالیز و برگه IRC به فروش می‌رساند. جهت خرید فلوراید سدیم با کارشناسان فروش شهرشیمی در ارتباط باشید.

خرید سدیم فلوراید

مکانیسم اثر وارنیش سدیم فلوراید

نحوه عملکرد در بازسازی مینای دندان

• فرآیند Remineralization و نقش یون فلوراید
• تأثیر در تعادل pH دهان و مهار باکتری‌های پوسیدگی‌زا

مدت‌زمان ماندگاری و آزادسازی فلوراید

• زمان آزادسازی فلوراید پس از استفاده
• عوامل مؤثر بر اثربخشی و طول عمر محافظت

مزایا و کاربردهای بالینی

وارنیش فلوراید نسبت به سایر روش‌های فلورایدتراپی مزایای زیادی دارد و به همین دلیل رایج‌ترین روش استفاده از فلوراید در دندان‌پزشکی محسوب می‌شود. از جمله این مزایا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاربرد سریع: انجام این روش تنها چند دقیقه زمان می‌برد.
• سازگار با رطوبت: بر خلاف روش‌هایی مانند تری فلوراید، در این روش لازم نیست دندان‌ها کاملاً خشک باشند.
• امکان خوردن و آشامیدن بلافاصله: پس از استفاده می‌توان فوراً مایعات نوشید و غذاهای نرم خورد.
• محافظت طولانی‌مدت: حتی پس از اعمال، وارنیش همچنان از دندان‌ها محافظت می‌کند.

در کودکان

• پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های شیری
• کاربرد در برنامه‌های بهداشت مدارس

در بزرگسالان

• کاهش حساسیت دندانی
• تقویت مینای دندان در بیماران با پوسیدگی‌های ریشه‌ای
• مراقبت از بیماران با خشکی دهان یا درمان‌های ارتودنسی

روش استفاده و نکات اجرایی سدیم فلوراید

استفاده از وارنیش فلوراید یک روش ساده است که می‌تواند به صورت ایمن برای نوزادان، کودکان، و نوجوانان توسط ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی انجام شود. این روش نشان داده است که بروز پوسیدگی دندان را تا ۳۳٪ کاهش می‌دهد.

برای اجرای این فرآیند، ابتدا نیاز به تجهیزات و لوازم خاصی است، و سپس باید مراحل کاربرد به دقت دنبال شوند:

۱. تجهیزات و لوازم مورد نیاز

ابزارهای اساسی برای اعمال وارنیش فلوراید و انجام معاینه دهانی در یک محیط پزشکی لازم هستند. این موارد شامل:

• یک منبع نور خوب (مانند چراغ قلمی یا هدلامپ).
• دستکش‌های یکبار مصرف.
• پیش‌بند یا دستمال کاغذی.
• مربع‌های گاز ۲ در ۲ اینچ (برای خشک کردن).
• وارنیش فلوراید.
  • وارنیش فلوراید معمولاً در ظروف تک‌دوز (unit-dose containers) بسته‌بندی می‌شود و همراه با برس‌های کاربردی یکبار مصرف تکی عرضه می‌گردد.
• آینه یکبار مصرف و آبسلانگ (زبانگیر) اختیاری هستند.

۲. مراحل کاربرد وارنیش

مراحل کاربرد وارنیش فلوراید به شرح زیر است:

گام ۱. خشک کردن دندان‌ها

• دندان‌ها را با استفاده از گاز یا سایر محصولات پنبه‌ای خشک کنید.

گام ۲. اعمال وارنیش بر روی دندان‌های قدامی (جلویی)

• با استفاده از برس یکبار مصرف که توسط سازنده تهیه شده است، وارنیش را اعمال کنید تا تمام سطوح همه دندان‌های قدامی پوشش داده شود.

گام ۳. اعمال وارنیش بر روی دندان‌های خلفی (عقبی)

• وارنیش را اعمال کنید تا تمام سطوح همه دندان‌های خلفی پوشش داده شود.

۳. توصیه‌های پس از استفاده

وارنیش فلوراید ماده‌ای نسبتاً چسبنده است. اگرچه کودکان ممکن است بلافاصله پس از اعمال وارنیش غذا بخورند و بنوشند:

• به والدین و مراقبان باید توصیه شود که برای بقیه روز از مسواک زدن دندان‌های کودک خودداری کنند.
• هدف از این کار این است که مدت زمان تماس وارنیش با دندان‌ها به حداکثر برسد.

انواع وارنیش‌های سدیم فلوراید در بازار

تفاوت در غلظت فلوراید (ppm)

وارنیش‌های سدیم فلوراید معمولاً دارای غلظتی بین 22٬600 تا 50٬000 ppm فلوراید هستند. این مقدار چندین برابر غلظت فلوراید موجود در خمیردندان‌های معمولی است (که حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ ppm دارند). هرچه غلظت فلوراید بیشتر باشد، خاصیت بازسازی مینای دندان (Remineralization) و پیشگیری از پوسیدگی نیز بالاتر خواهد بود. البته در کودکان و بیماران خاص، دندان‌پزشک غلظت مناسب را بر اساس سن و وضعیت دهان انتخاب می‌کند.

مقایسه با ژل‌ها و خمیرهای حرفه‌ای

در مقایسه با ژل‌ها یا فوم‌های فلوراید، وارنیش‌ها تماس طولانی‌تر با سطح دندان دارند و به‌دلیل چسبندگی بالا، در محیط مرطوب دهان نیز مؤثر باقی می‌مانند.
ژل‌ها معمولاً تنها چند دقیقه روی دندان می‌مانند و نیاز به تری مخصوص دارند، در حالی‌که وارنیش می‌تواند تا ۴ تا ۶ ساعت یا بیشتر اثر حفاظتی خود را حفظ کند. از نظر راحتی و اثربخشی، وارنیش در بیشتر مطالعات بالینی نتیجه بهتری نشان داده است.

برندهای متداول و ویژگی‌های آن‌ها

3M CavityShield

• ساخت شرکت 3M، آمریکا
• حاوی ۵٪ سدیم فلوراید (۲۲٬۶۰۰ ppm)
• دارای طعم‌های متنوع (نعنا، کارامل، توت‌فرنگی)
• زمان خشک شدن سریع و مناسب برای استفاده در کودکان

Duraphat (Colgate)

• تولید شرکت Colgate-Palmolive
• ۵٪ سدیم فلوراید (۲۲٬۶۰۰ ppm)
• دارای بافت نرم و ماندگاری بالا
• گزینه استاندارد در درمان‌های فلوراید حرفه‌ای در اروپا و آمریکا

Varnish XT (3M ESPE)

• ترکیب نوآورانه از سدیم فلوراید + کلسیم + فسفات آمورف (ACP)
• آزادسازی دوگانه مواد معدنی برای تقویت بیشتر مینای دندان
• چسبندگی بالا و مقاوم در برابر بزاق

سایر برندهای رایج

• Enamel Pro Varnish: حاوی CPP-ACP برای بازسازی فعال مینای دندان
• Clinpro White Varnish: دارای فناوری TRI-CALCIUM PHOSPHATE
• Fluor Protector S (Ivoclar Vivadent): غلظت پایین‌تر برای بیماران حساس به فلوراید

ملاحظات ایمنی و موارد منع مصرف

عوارض احتمالی

در بیشتر موارد، وارنیش سدیم فلوراید درمانی ایمن و بدون عارضه است. با این حال، در موارد نادر ممکن است عوارض زیر مشاهده شود:

• تحریک یا سوزش دهان و لثه‌ها، به‌ویژه در صورت تماس بیش از حد با بافت نرم.
• حالت تهوع یا ناراحتی معده در صورت بلع مقدار زیاد از وارنیش (به‌ویژه در کودکان خردسال).
• واکنش‌های آلرژیک خفیف مانند خارش یا قرمزی در افراد حساس به ترکیبات رزینی موجود در برخی برندها (مثل Duraphat که حاوی colophony است).
• در موارد نادر، فلوروزیس دندانی خفیف در اثر مصرف مکرر و هم‌زمان سایر منابع فلوراید.

دوز مجاز برای کودکان و بزرگسالان

• کودکان زیر ۶ سال: حدود ۰٫۲۵ میلی‌لیتر وارنیش ۵٪ NaF (معادل تقریباً ۵ میلی‌گرم فلوراید).
• کودکان بالای ۶ سال تا نوجوانان: حدود ۰٫۴ میلی‌لیتر در هر نوبت.
• بزرگسالان: بین ۰٫۵ تا ۱ میلی‌لیتر بسته به تعداد دندان‌ها و سطح درگیر.
  تکرار درمان معمولاً هر ۳ تا ۶ ماه یک‌بار توصیه می‌شود.

تداخلات و هشدارها

تداخل با سایر محصولات فلورایدی

• در صورتی‌که بیمار از خمیردندان‌های با فلوراید بالا، دهان‌شویه‌های فلوراید، قرص یا قطره فلوراید استفاده می‌کند، لازم است دندان‌پزشک را مطلع کند.
• مصرف هم‌زمان این محصولات ممکن است دوز کل فلوراید را بیش از حد مجاز افزایش دهد و احتمال فلوروزیس را بالا ببرد.
• معمولاً توصیه می‌شود تا چند روز پس از اعمال وارنیش، از سایر منابع فلوراید پرهیز شود.

احتیاط در بیماران با بیماری‌های سیستمیک

• بیماران با اختلالات کلیوی یا متابولیک باید با احتیاط درمان شوند، زیرا توانایی دفع فلوراید در آنان کاهش یافته است.
• افراد دارای آلرژی به رزین‌ها یا چسب زخم (حاوی کولوفونی) نباید از برخی برندها مانند Duraphat استفاده کنند.
• در صورت وجود زخم، آفت یا التهاب فعال دهان، انجام درمان باید تا زمان بهبودی کامل به تعویق افتد.
• در بیماران مبتلا به آسم یا حساسیت شدید غذایی، تصمیم‌گیری باید پس از ارزیابی دقیق و با نظارت پزشک انجام گیرد.

مقایسه وارنیش سدیم فلوراید با سایر روش‌های فلورایدتراپی

۱. ژل فلوراید:

ژل معمولاً در تری مخصوص ریخته می‌شود و دندان‌ها برای چند دقیقه در تماس با آن قرار می‌گیرند. این روش در مطب انجام می‌شود و نیاز به همکاری بیمار و کنترل دقیق بلع دارد.

۲. دهان‌شویه فلوراید:

دهان‌شویه‌ها برای استفاده خانگی طراحی شده‌اند و فلوراید را در غلظت پایین‌تر (معمولاً ۰٫۰۵٪ NaF) تأمین می‌کنند. برای پیشگیری روزانه یا هفتگی کاربرد دارند.

۳. فلورایدتراپی سیستمیک (آب یا قرص):

در این روش فلوراید از طریق آب آشامیدنی، نمک یا قرص‌های مکمل وارد بدن می‌شود و طی رشد دندان‌ها در ساختار مینای آن‌ها وارد می‌گردد. اثر محافظتی بیشتر در دوران کودکی دارد.

جدول مقایسه‌ای انواع روش‌های فلورایدتراپی

نکات کلیدی برای متخصصان دندان‌پزشکی

انتخاب بیمار مناسب برای وارنیش

• وارنیش سدیم فلوراید باید برای بیمارانی انتخاب شود که در معرض خطر بالای پوسیدگی دندانی هستند؛ از جمله:
  • کودکان با بهداشت دهان ضعیف یا مصرف مکرر میان‌وعده‌های قندی
  • بیماران دارای خشکی دهان (Xerostomia) ناشی از دارو یا رادیوتراپی
  • افراد دارای پوسیدگی‌های ریشه‌ای یا تحلیل لثه
  • بیماران ارتودنسی یا افرادی با وسایل دهانی ثابت
• استفاده در کودکان زیر سه سال تنها با دوز کم و توسط متخصص مجاز است.
• در بیماران با سابقه آلرژی به رزین‌ها یا کولوفونی، باید از برندهای بدون این ترکیبات استفاده شود.

فرکانس توصیه‌شده مصرف (هر ۳ تا ۶ ماه)

• برای بیماران پرخطر (کودکان خردسال، بیماران با پوسیدگی فعال، خشکی دهان یا رژیم قندی بالا): هر ۳ ماه یک‌بار.
• برای بیماران با ریسک متوسط: هر ۶ ماه یک‌بار.
• برای بیماران با ریسک پایین: یک تا دو بار در سال کافی است.
• در بزرگسالان، به‌ویژه افراد سالمند با تحلیل لثه، می‌توان نواحی خاص (ریشه‌های در معرض دید) را به‌صورت انتخابی وارنیش کرد.

توصیه‌های آموزشی برای والدین و بیماران

• تا ۴ تا ۶ ساعت پس از درمان، از خوردن غذاهای سفت، داغ یا چسبنده خودداری شود.
• مسواک زدن در همان روز انجام نشود تا جذب فلوراید به‌صورت کامل صورت گیرد.
• در روزهای پس از درمان، از خمیردندان حاوی فلوراید به‌صورت معمولی استفاده شود، اما از بلعیدن خمیر دندان جلوگیری شود.
• والدین باید از تکرار بیش از حد درمان بدون مشورت دندان‌پزشک خودداری کنند.
• برای کودکان، انجام وارنیش در ویزیت‌های منظم دندان‌پزشکی باید بخشی از برنامه جامع پیشگیری از پوسیدگی باشد.

پرسش‌های متداول (FAQ)

منابع:

• https://webdmd.org/fluoride-varnish/
• https://www.koiscenter.com/educational-resources/teeth-health/what-is-sodium-fluoride-varnish/
• https://www.dentaly.org/us/babies-children/fluoride-varnish/