منتول چیست و چرا در مراقبت از پوست محبوب است؟
منتول (Menthol) یکی از ترکیبات فعال شناختهشده در دنیای مراقبت از پوست و مو است که از اسانس گیاه نعناع فلفلی (Peppermint) استخراج میشود. این ترکیب طبیعی، بهدلیل ایجاد حس خنکی فوری، رایحهی مطبوع و اثرات تسکیندهندهاش، به یکی از اجزای کلیدی در فرمولاسیون محصولات آرایشی و درمانی تبدیل شده است.
از قرن نوزدهم تاکنون، منتول در پمادها، کرمهای ضد درد، بالمهای لب و شامپوها کاربرد داشته است. امروزه دانش شیمی پوست نشان داده که اثرات منتول تنها به «احساس خنکی» محدود نیست، بلکه بر گیرندههای عصبی، جریان خون مویرگی، التهاب و حتی سلامت سد پوستی نیز تأثیر میگذارد.

انواع و عملکرد منتول در پوست
در بازار جهانی دو نوع منتول وجود دارد:
- منتول طبیعی (استخراجشده از روغن نعناع)
- منتول سنتتیک (تولیدشده از هیدروژناسیون تیمول یا ایزومنتون)
از نظر اثرگذاری، تفاوت زیادی میان آنها وجود ندارد، اما نوع طبیعی بهدلیل خلوص و رایحهی طبیعیتر در محصولات مراقبت از پوست لوکس ترجیح داده میشود.
مکانیسم عملکرد منتول در پوست
منتول با تحریک گیرندههای عصبی TRPM8 در سطح پوست، حس خنکی و تازگی ایجاد میکند. این گیرندهها همان کانالهایی هستند که در برابر دمای پایین یا تماس با یخ فعال میشوند. با تحریک TRPM8، پیامهایی به مغز ارسال میشود که حتی بدون تغییر واقعی در دمای پوست حس سرما را تقلید میکند.
همچنین، منتول میتواند جریان خون مویرگی را بهصورت موضعی افزایش دهد. این ویژگی باعث بهبود اکسیژنرسانی و دفع مواد زاید سلولی میشود. در کنار آن، منتول اثر آرامکننده بر پایانههای عصبی دارد و در نتیجه قرمزی، التهاب و خارش را کاهش میدهد.
خواص و فواید منتول برای پوست

-
اثر خنککنندگی و آرامشبخش
مهمترین ویژگی منتول، ایجاد حس خنکی فوری است. این خاصیت در کاهش سوزش پس از اصلاح، تسکین پوست آفتابسوخته و رفع احساس حرارت ناشی از التهاب کاربرد دارد. به همین دلیل، منتول در فرمولاسیون افترشیوها، اسپریهای خنککننده، ماسکهای پوست و محصولات After Sun استفاده میشود.
“As a topical agent, it acts as a counter-irritant by imparting a cooling effect and by initially stimulating nociceptors and then desensitizing them.”
PubMedترجمه:
«بهعنوان یک ماده موضعی، منتول بهعنوان یک ضدتحریککننده عمل میکند؛ با ایجاد اثر خنککننده و ابتدا تحریک گیرندههای درد (nociceptors) و سپس حساسزدایی (desensitization) آنها.»
خاصیت ضدالتهابی و ضدخارش
منتول با مهار برخی واسطههای التهابی مانند هیستامین و پروستاگلاندینها به کاهش قرمزی، التهاب و خارش کمک میکند. این ویژگی باعث میشود در محصولات مناسب برای اگزما، کهیر و حساسیتهای پوستی مورد استفاده قرار گیرد.
در مطالعات آزمایشگاهی مشاهده شده که منتول میتواند آزادسازی هیستامین را در سلولها کاهش دهد و در نتیجه، واکنش التهابی پوست را کنترل کند.
-
اثرات آنتیمیکروبی و ضدجوش
منتول خاصیت ضدباکتریایی و آنتیسپتیک ملایمی دارد. پژوهشها نشان میدهد که این ماده میتواند رشد باکتریهای مولد آکنه مانند Cutibacterium acnes را مهار کند. در نتیجه، افزودن مقدار کمی منتول به فرمولاسیون شویندهها یا تونرهای ضدجوش، به پاکسازی بهتر پوست کمک میکند.
“It is clearly observed that there is definite antibacterial effect of the aqueous extract of Mint leaves against Staphylococcus aureus and Escherichia coli.”
PubMedترجمه:
«کاملاً مشهود است که عصاره آبی برگ نعناع تأثیر ضدباکتریایی قطعی علیهStaphylococcus aureus و Escherichia coli دارد.»
بهبود گردش خون و جوانسازی پوست
بهواسطه اثر وازودیلاتوری خفیف، منتول گردش خون مویرگی را تحریک میکند. این فرآیند به تأمین بهتر اکسیژن و مواد مغذی برای سلولهای پوستی منجر میشود و در بلندمدت میتواند ظاهر پوست را شادابتر و درخشانتر نشان دهد.
این ویژگی همچنین در ماساژ کرمها یا سرمهای خنککننده مؤثر است؛ زیرا افزایش جریان خون موضعی، به جذب بهتر ترکیبات فعال دیگر کمک میکند.
موارد کاربرد منتول در محصولات پوستی
منتول در طیف وسیعی از محصولات پوستی و مراقبتی یافت میشود:
- ژلهای ضدالتهاب یا خنککننده برای بعد از آفتاب گرفتن
- کرمهای تسکیندهندهی تحریکات پوستی
- بالم لبهای ترمیمی و خنککننده
- شامپوها و شویندههای ضد خارش
- اسپریهای خوشبوکننده بدن و پا
این ترکیب معمولاً با مواد طبیعی مانند آلوئهورا، کامومیل یا روغن درخت چای ترکیب میشود تا اثر آرامشبخش آن افزایش یابد.
غلظت و دوز مصرف ایمن منتول در محصولات آرایشی
مطابق با توصیهی IFRA و SCCS، میزان مجاز منتول در محصولات آرایشی بسته به نوع کاربرد متفاوت است:
- در کرمهای صورت: بین ۰.۰۵ تا ۰.۵ درصد
- در محصولات بدن: تا ۲ درصد
- در محصولات مو و افترشیو: تا ۳ درصد
استفاده بیش از حد از منتول ممکن است منجر به تحریک یا احساس سوزش شود، بنابراین رعایت دوز مصرفی در فرمولاسیون ضروری است.
عوارض جانبی و نکات ایمنی
-
خطرات احتمالی در مصرف بیش از حد
اگرچه منتول مادهای طبیعی است، اما در دوزهای بالا میتواند باعث تحریک پوست، قرمزی یا احساس سوزش شود، بهویژه در افرادی که پوست حساس دارند. استفاده همزمان از منتول با ترکیبات فعال قوی مانند رتینول، اسیدهای AHA/BHA یا بنزوئیل پراکسید ممکن است تحریک را تشدید کند.
-
موارد منع مصرف
- پوستهای حساس یا دارای زخم باز
- افرادی با آلرژی به نعناع یا ترکیبات ترپن
- کودکان زیر ۶ سال
- زنان باردار یا شیرده، مگر با تجویز پزشک
جایگاه منتول در فرمولاسیونهای مدرن پوستی
-
ترکیب منتول با سایر مواد فعال
در فرمولاسیونهای مدرن، منتول معمولاً با ترکیباتی مانند هیالورونیک اسید، نیاسینامید و آلوئهورا همراه میشود تا علاوه بر حس خنکی، آبرسانی و آرامش پوست را نیز افزایش دهد. همچنین، منتول میتواند نفوذ سایر مواد فعال را از طریق افزایش جریان خون و نفوذپذیری پوست بهبود بخشد.
“Scientific studies have shown that the gel can increase the flexibility and reduce the fragility of the skin … mucopolysaccharides … lead to skin integrity, moisture retention, erythema reduction.”
PMCترجمه:
«مطالعات علمی نشان دادهاند که ژل آلوئهورا میتواند انعطافپذیری پوست را افزایش دهد و حساسیت آن را کاهش دهد و منجر به یکپارچگی پوست، نگهداری رطوبت، کاهش اریتما (قرمزی) میشوند.»
روندهای جدید در استفاده از منتول
روندهای اخیر در صنعت آرایشی نشاندهنده افزایش استفاده از منتول در محصولات حسی (Sensory Skincare) است؛ جایی که تجربهی کاربر، بهاندازه عملکرد بیوشیمیایی اهمیت دارد. همچنین، برندهای مدرن از ترکیباتی موسوم به Cooling Complex استفاده میکنند که منتول را با ترکیبات گیاهی مانند منتون یا اوکالیپتول ترکیب میکنند تا حس خنکی پایدارتر و ملایمتری فراهم شود.
نکات کاربردی برای انتخاب محصولات حاوی منتول
- در فهرست مواد تشکیلدهنده (INCI) به دنبال نام Menthol باشید.
- اگر پوست حساسی دارید، محصولاتی با غلظت کمتر از ۰.۲٪ انتخاب کنید.
- از ترکیب منتول با محصولات حاوی اسید یا رتینول اجتناب کنید.
- در آبوهوای گرم و مرطوب، استفاده از منتول میتواند تعریق و خارش را کاهش دهد، اما در آبوهوای خشک ممکن است احساس کشیدگی پوست ایجاد کند.
جمعبندی نهایی
منتول یکی از مؤثرترین ترکیبات طبیعی برای تسکین، خنکسازی و آرامش پوست است. اثرات ضدالتهابی، ضدخارش و ضدباکتریایی آن را به گزینهای ارزشمند در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست تبدیل کرده است.
بااینحال، استفاده از منتول باید علمی و کنترلشده باشد؛ زیرا دوز بالا یا ترکیب نادرست میتواند نتیجه معکوس ایجاد کند. به تولیدکنندگان توصیه میشود از منتول در کنار ترکیبات مرطوبکننده و تسکیندهنده بهره ببرند و به مصرفکنندگان پیشنهاد میشود همیشه پیش از استفاده گسترده، تست حساسیت انجام دهند.
در نهایت، منتول نهتنها حس تازگی را به پوست هدیه میدهد، بلکه با تأثیرات واقعی در سطح سلولی، به سلامت و شادابی پوست کمک میکند.
منتول از کجا بخرم؟
شرکت شهرشیمی به عنوان یکی از بزرگترین واردکنندگان منتول کریستال، این محصول را به صورت خرد + عمده به همراه آنالیز و IRC با بهترین قیمت و کیفت به فروش میرساند. جهت خرید منتول با کارشناسان فروش ما در تماس باشید.
سوالات متداول درباره خواص منتول برای پوست
بله. منتول یکی از مؤثرترین افزایندههای نفوذ پوستی است. این ترکیب با تغییر موقت در ساختار لیپیدهای لایه شاخی پوست، به مواد فعال اجازه میدهد تا راحتتر از سد پوستی عبور کنند. به همین دلیل، در فرمولاسیون کرمها و ژلهای دارویی برای افزایش جذب رتینول، نیکوتین یا لیدوکائین بهکار میرود.
واکنشهای پوستی معمولاً بهدلیل تحریک گیرندههای TRPM8 است که مسئول حس خنکی هستند. در افرادی با پوست حساس یا ملتهب، فعالسازی این گیرندهها میتواند به احساس سوزش یا قرمزی منجر شود. همچنین در غلظتهای بالای بیش از ۲٪ ممکن است واکنش آلرژیک خفیف رخ دهد.
بهطور غیرمستقیم، بله. منتول با افزایش جریان خون موضعی، کاهش التهاب و اثرات آنتیاکسیدانی، در حفظ سلامت سلولی پوست نقش دارد. این ویژگیها باعث کاهش استرس اکسیداتیو، یکی از عوامل اصلی پیری زودرس پوست، میشوند.
از نظر عملکرد بیولوژیک، تفاوتی قابل توجه بین منتول طبیعی و سنتتیک وجود ندارد، چون هر دو عمدتاً از ایزومر (–)-menthol تشکیل شدهاند. تنها تفاوت در خلوص ایزومری و منبع تولید است. منتول طبیعی معمولاً ایزومر خالصتری دارد و رایحه و حس خنکی طبیعیتری ایجاد میکند.
منتول معمولاً با ترکیبات تسکیندهنده و آبرسان ترکیب میشود تا اثر خنکی متعادلتر و تحملپذیرتری ایجاد کند. ترکیبات پیشنهادی شامل:
- آلوئهورا: حفظ رطوبت و کاهش تحریک.
- پانتنول (B5): ترمیم سد پوستی.
- هیالورونیک اسید: آبرسانی عمیق.
- کافور و اوکالیپتول: تقویت اثر ضدعفونی و خنکی.
منابع: